Je hebt elkaar gevonden en je wilt het samen proberen: je wilt gaan samenwonen. Kan dat zomaar of moet je er allerlei dingen voor regelen? Moet je samen afspraken maken en zo ja welke?
Je kunt samenwonen op veel manieren. Je hoeft niet per se afspraken te maken, maar het is in veel gevallen wel aan te raden. Het maakt ook verschil of je de periode van samenwonen ziet als een eerste opstap naar trouwen of een geregistreerd partnerschap of niet. In dit artikel gaan we wat dieper in op samenwonen als vorm om met elkaar samen te leven in één huis want er zijn wel dingen die je moet weten.
Samenwonen in één huis
Samenwonen kan een duidelijke beslissing zijn, maar veel paren zijn er geleidelijk in gerold: Je hebt nog allebei een eigen huis, maar in de praktijk ben je zo vaak bij elkaar in het huis van één van beiden, dat je feitelijk samenwoont. Je zult in deze situatie niet veel geregeld hebben. Op het moment dat je besluit helemaal in één huis te gaan wonen en de huur van het andere op te zeggen of dat te verkopen kun je feitelijk op dezelfde manier doorgaan. Maar in alle gevallen dat je je samen op één adres inschrijft, je moet wel weten dat er toch iets verandert.
Als één van beiden een uitkering heeft bijvoorbeeld zal de uitkerende instantie gaan kijken of het samenwonen reden is om de uitkering te wijzigen of te beëindigen omdat ze ook het inkomen van de ander in de berekeningen mee nemen. Ook de belastingdienst zal in veel gevallen jullie als fiscale partners beschouwen, wat gevolgen kan hebben voor het bedrag dat je aan belasting moet betalen. Overigens heeft dat vaak ook positieve gevolgen, dus hoeft het geen probleem te zijn, maar het kan ook zijn dat er heffingskortingen vervallen die je als alleenstaande wel kreeg.
Samenwonen met of zonder contract
In de situatie hierboven is er geen spraken van afspraken die op papier zijn vastgelegd. Beide partners hebben hun eigen bezittingen en financiën en mochten ze uit elkaar gaan, dan neemt ieder zijn eigen spullen weer mee. Maar in de praktijk is het al snel zo, dat je samen dingen gaat kopen: de inrichting van je huis, een nieuwe televisie, misschien een auto. Ook dan kun je nog altijd zonder formele afspraken, maar het wordt al lastiger als jullie uit elkaar zouden gaan: wie krijgt wat en betaalt de een de ander voor zijn deel van die auto? Als de verstandhoudingen goed zijn is het allemaal niet zo’n probleem, maar als je met ruzie uit elkaar gaat, kan het lastig worden.
Als je langdurig samenwoont en je besluit niet te trouwen of je als partners te registreren dan is het meestal wel aan te raden een samenlevingscontract op te stellen en dat bij de notaris te laten vastleggen. En zeker als jullie samen een huis kopen of kinderen willen, dan kun je er haast niet zonder. Want als je geen samenlevingscontract hebt dan is er wettelijk geen enkele relatie tussen jullie. Mocht een van jullie overlijden, dan is de helft van jullie gezamenlijke bezittingen van de familie van de overleden partner; ook de helft van het huis bijvoorbeeld. En je hebt geen recht op nabestaandenpensioen en dergelijke.
Als je dus goed voor elkaar wilt zorgen en ook wilt dat de partner die alleen verder moet, goed verzorgd is, dan is het haast noodzakelijk een contract te sluiten.
Het samenlevingscontract
In het samenlevingscontract maak je afspraken over hoe je het samen wilt doen. Hoe verdeel je de kosten die je maakt? Hoe gaat het als je onverhoopt toch uit elkaar gaat? Meestal zullen de volgende dingen in een samenlevingscontract geregeld zijn:
- het eigendom van bezittingen, zoals de inrichting van je huis en al je spullen
- de financiën: bankrekeningen en dergelijke
- de verdeling van de kosten van levensonderhoud: boodschappen, woonlasten
- de verzorging en de opvoeding van de kinderen en de verdeling van de kosten daarvan
- een zogenaamd verblijvingsbeding: als één van de partners overlijdt, mag de ander alle bezittingen houden
- afspraken over een mogelijke beëindiging van het samenwonen: wie krijgt wat, krijgt de minst verdienende partneralimentatie, wat gebeurt er met het huis als jullie dat samen gekocht hebben?
Je kunt zelf een contract opstellen, maar je kunt het ook door een notaris laten doen. Wil je bijvoorbeeld dat je partner na je overlijden partnerpensioen krijgt, dan moet je het samenlevingscontract door de notaris laten vastleggen.
Andere belangrijke dingen om te weten
Je kunt in het samenlevingscontract veel regelen, maar er blijven een aantal zaken over, waar je rekening mee moet houden en over moet nadenken.
- Allereerst kun je in het samenlevingscontract alleen zaken regelen over het gezamenlijk eigendom, bijvoorbeeld in het verblijvingsbeding. Maar als een van beiden overlijdt, is de ander niet automatisch eigenaar van de privébezittingen van de ander. Die gaan naar de erfgenamen, in veel gevallen de familie van de overleden partner. Veel mensen die een samenlevingscontract sluiten, maken daarom ook meteen een testament, waarin geregeld is dat alle bezittingen eigendom worden van de langstlevende en pas na het overlijden van de tweede partner naar de familie gaan.
- Als je kinderen krijgt, dan is de moeder van het kind of de kinderen ook wettelijk de moeder. Maar de partner, ook al is hij de biologische vader, is niet automatisch ook wettelijk de vader. Daarvoor moet hij het kind erkennen. Dat gebeurt bij de gemeente en kan op elk moment; voor de geboorte, bij de aangifte van de geboorte of er na. Erkenning betekent dat er dan een wettelijke familieband bestaat tussen de erkennende ouder en het kind: De ouder heeft de plicht het kind te verzorgen en ouder en kind worden erfgenaam van elkaar. Het is niet noodzakelijk dat degene die het kind erkent ook de biologische vader is. Ook bijvoorbeeld een duomoeder of een stiefouder kan het kind erkennen. Wel kunnen er nooit meer dan twee ouders zijn.
- Wanneer je getrouwd bent of geregistreerd partner, heb je automatisch het ouderlijk gezag over je kinderen. Dat betekent dat je beslissingen voor je kind kan nemen en als zijn of haar vertegenwoordiger kunt optreden en zeggenschap hebt over de opvoeding.
Als je samenwoont, ook als je een samenlevingscontract hebt afgesloten en de vader het kind heeft erkend, dan heeft alleen de moeder van het kind automatisch ouderlijk gezag; de vader of andere partner niet. Het ouderlijk gezag moet dan gezamenlijk aangevraagd worden bij de rechtbank. Voorwaarde is, dat de ouder die mede het ouderlijk gezag wil hebben, het kind heeft erkend.
Samenwonen als alternatief voor trouwen of geregistreerd partnerschap
Uit bovenstaande blijkt dat je heel goed een relatie kunt hebben en onder één dak kunt wonen zonder dat je getrouwd bent of geregistreerde partners. Zelfs als je kinderen wilt of hebt, kun je het met een samenlevingscontract goed regelen. Je moet er alleen vanuit gaan dat er veel minder zaken automatisch vastliggen dan bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap. Het vergt in dat opzicht wat meer moeite om over alles goede afspraken te maken. Het voordeel is dat je als je uit elkaar gaat dat kunt doen zonder dat je naar de rechter hoeft en geen dure advocaat hoeft in te huren.
Welke vorm van samenleven je kiest hangt van je persoonlijke voorkeur en hoe jullie je leven samen vorm willen geven. Daarom is geen van de samenlevingsvormen als de beste te beschouwen: het beste is wat het meest bij jullie past!