Wanneer je te horen krijgt dat je ernstig ziek bent, zal een van je eerste gedachten uitgaan naar je kinderen. Je vraagt je af hoe je het aan je kinderen moet vertellen dat je ernstig ziek bent en je maakt je zorgen over hun reactie. In dit artikel bespreken we de beste manieren om met de kinderen om te gaan tijdens jouw ziekte en tegelijkertijd informeren we over de psychologische effecten, mocht de ziekte terminaal zijn.
Hoe vertel ik het mijn kinderen?
Een ziekte zet het gezinsleven behoorlijk op zijn kop. Daarom is het beter dat je jouw ziekte zelf eerst een plaats geeft en het (redelijk) weet te accepteren. Het is bij kleine kinderen verstandig om het nieuws te vertellen wanneer er daadwerkelijk iets gaat veranderen in hun dagelijkse leven. Veel ouders kiezen er daarom voor om op de eerste dag van de behandeling voor het eerst erover te praten met hun kind. Leg uit dat je vanaf nu vaker in het ziekenhuis bent en veel moe zal zijn. Als je het zelf moeilijk vindt om dit aan jouw kinderen te vertellen, kan jouw partner of een ander vertrouwd persoon dit in jouw bijzijn doen.
Kleine kinderen kunnen zich vaak niet zo lang concentreren. Als je hen in een keer een lang verhaal vertelt over alle details van jouw ziekte, kan het zijn dat hun aandacht op een gegeven moment wegvalt. Probeer daarom de informatie stukje bij beetje te geven en praat in begrijpbare taal. Het is het beste als je eerlijk vertelt wat er aan de hand is en de dingen gewoon bij hun naam noemt. Vergeet ook niet te zeggen dat de ziekte niet besmettelijk is en dat jouw kind je gewoon kan blijven knuffelen. Bereid je van te voren voor op directe vragen als ‘Gaan we nu nooit meer naar de dierentuin?’ en ‘Ga je dood?’. Natuurlijk moet je de kinderen geruststellen, maar probeer wel realistisch beeld te scheppen.
Blijven informeren
Misschien hebben de kinderen niet meteen allerlei vragen, maar komen die later pas. Laat je kinderen daarom merken dat ze altijd bij je terecht kunnen. Zeker wanneer er iets in jouw medische situatie verandert, moet je de kinderen op de hoogte stellen.
Als ouder wil je jouw kinderen niet te veel emotioneel belasten, maar er is niets mis met jouw emoties te tonen. Zolang je er maar voor zorgt dat jouw kinderen niet het gevoel krijgen dat ze jou moeten troosten, kan je best een traan laten in het bijzijn van jouw kleintjes. Dit laat hen zien dat zij zelf ook hun gevoelens kunnen uiten en zichzelf niet groot hoeven te houden. Houd er wel rekening mee dat kinderen gevoelens op een andere manier uiten. Ze praten minder en ‘doen’ meer, zoals tekenen.
Verdriet van jouw kind
Hoe kinderen reageren op de ziekte van een ouder hangt af van hun persoonlijkheid en de levensfase waarin ze verkeren. Sommige willen het onderwerp zo veel mogelijk mijden, terwijl bijvoorbeeld jonge pubermeisjes graag erover praten met hun vriendinnen. De verwerking van een ernstige ziekte bij een van de ouders verloopt vaak hetzelfde als een rouwverwerking. Deze bestaat uit 5 fasen: ontkenning, woede, onderhandelen, verdriet en aanvaarding. Lees hier meer over hoe kinderen rouwen.
Hoewel de intensiteit van het verdriet in de loop der tijd afneemt, blijven kinderen natuurlijk altijd aan hun vader of moeder denken. Als een ouder er op een gegeven moment niet meer is, zullen ze telkens wanneer er een belangrijke mijlpaal wordt bereikt in het leven, zoals het behalen van het eindexamen, afstuderen, zich verloven of trouwen, geconfronteerd met de afwezigheid van een ouder. Dit geldt niet alleen wanneer je komt te overlijden, maar ook als je bijvoorbeeld te ziek bent om naar een belangrijk evenement van jouw kind te gaan.
Psychologische gevolgen
Traumaspecialist Dr. Maxine Harris deed in 2003 door middel van een groot aantal interviews onderzoek naar wat het verlies van een of beide ouders precies doet met een kind. De conclusie: kinderen die op jonge leeftijd al een groot verlies moesten verwerken, zien de toekomst vaak met angst tegemoet. Zo zijn ze bijvoorbeeld bang dat ze nog een dierbare verliezen en maken ze zich veel zorgen om de gezondheid en veiligheid van zichzelf en van mensen om zich heen.
Een negatief gevolg daarvan kan zijn dat deze kinderen (als ze opgegroeid zijn) hun relaties vaak kort en intens houden en vaak zijn zij degenen die een einde maken aan het relaties. Anderen beginnen helemaal niet aan een relatie. Toch is het liefdesleven van kinderen zonder ouder niet gedoemd te mislukken, een groot deel van hen zijn prima in staat om een gezonde relatie aan te gaan.
Het verlies van een ouder heeft ook invloed op hoe deze groep mensen later het ouderschap instappen. Veel van hen vinden het moeilijk om aan kinderen te beginnen uit angst dat hen hetzelfde overkomt als zijzelf toentertijd hebben ervaren. Als ze wel kinderen krijgen, maken deze kersverse ouders zich zorgen over hun rol als vader of moeder. Omdat ze zelf geen ouder als voorbeeld hadden, zijn ze vaak onzekerder.
Wie zorgt er voor de kinderen als ik overlijd?
Als een ouder overlijdt, krijgt de andere ouder automatisch de voogdij. Toch is het slim om, vooral als je een alleenstaande ouder bent, van te voren een voogd aan te wijzen (dit kunnen er ook twee zijn) en dit op te laten nemen in het testament. Je kunt sinds dit jaar ook zonder testament een voogd aanwijzen door dit in het gezagsregister te laten registreren.
Als allebei de ouders, of een alleenstaande ouder komt te overlijden, bepaalt de rechter wie er gezag krijgt over de kinderen. Als er al eerder een voogd is benoemd, vraagt de griffier van de rechtbank of deze persoon daadwerkelijk voogd wil worden.
Als je als alleenstaande ouder komt te overlijden, kan de andere biologische ouder binnen 1 jaar een verzoek indienen om gezag over het kind te krijgen. Hij of zij geniet in dit geval vaak van een voorkeurspositie (ook over een eerder aangewezen voogd of een overgebleven stiefvader of -moeder) en de rechter mag dan alleen een ander tot voogd benoemen als dit aanzienbaar beter zal zijn voor het kind.
Extra advies
Probeer tijdens jouw ziekte zoveel mogelijk het dagelijkse ritme te behouden. Als je daar zelf niet toe in staat bent, zorg dan dat een verzorger jouw kinderen bijvoorbeeld ophaalt van school. Als je gezondheid het toelaat, probeer dan om met jouw kinderen iets te doen wat zij leuk vinden. Geniet van elkaar en probeer positieve sfeer te behouden.
Neem de kinderen mee als je naar het ziekenhuis gaat. Ze vinden het vaak fijn als ze betrokken worden en hebben een talent om een moeilijke situatie wat luchtiger te maken. Bereid hen wel goed voor op wat ze te zien krijgen zodat ze niet onnodig in de war raken.
Het kan zijn dat jouw kinderen de neiging hebben om al hun tijd thuis, bij hun zieke vader of moeder, door te brengen. Dit is natuurlijk heel lief, maar als een kind alleen maar thuis is, is dit niet heel goed voor hen. Motiveer jouw kinderen om tijdens jouw ziekte een extra uitlaatklep te zoeken. Laat ze sporten, toneelspelen, muziek maken en met vrienden afspreken.
Jullie staan er niet alleen voor. Verschillende organisaties kunnen jouw gezin ondersteuning en begeleiding bieden. Je kunt de kinderen ook met een psycholoog laten praten, naar een lotgenotengroep laten gaan of met behulp van boeken vertellen wat er aan de hand is. Hieronder een lijst met leesboeken voor kinderen met als thema ‘een zieke ouder’.
Het moment waarop je jouw kinderen vertelt dat je ernstig ziek bent, zal waarschijnlijk een van de moeilijkste momenten uit jullie leven zijn. Veel ouders weten niet wat ze moeten zeggen, maar als je eerlijk en duidelijk uitlegt wat jouw ziekte precies inhoudt, zal dit al helpen. Betrek jouw kinderen bij de ziekte en je emoties, maar ‘hang’ niet te veel op ze. Je blijft hun ouder en hoewel ze het waarschijnlijk wel doen, zijn zij er in principe niet om jou te troosten. Hoe jouw kind reageert op jouw ziekte of een eventueel overlijden, hangt sterk van zijn of haar persoonlijkheid af. Zorg in ieder geval voor regelmaat en een positieve sfeer in het huishouden, dit zal latere psychologische problemen bij de kinderen helpen te voorkomen.